Tự kỷ (Autism Spectrum Disorder – ASD) là một rối loạn phát triển phức tạp và thường kéo dài suốt đời, ảnh hưởng đến cách một người giao tiếp và tương tác xã hội. Các biểu hiện của bệnh tự kỷ có thể xuất hiện từ rất sớm, đôi khi trước khi trẻ tròn một tuổi. Bệnh tự kỷ ở trẻ biểu hiện qua nhiều dạng khác nhau, từ các vấn đề về giao tiếp xã hội đến các hành vi lặp đi lặp lại. Dưới đây là những thông tin chi tiết về bệnh tự kỷ để cha mẹ có thể nhận biết và hỗ trợ con em mình một cách tốt nhất.

1. Dấu Hiệu Nhận Biết Bệnh Tự Sớm

Tự kỷ không phải là một bệnh lý đơn giản, và mỗi trẻ có thể biểu hiện các triệu chứng khác nhau. Tuy nhiên, có một số dấu hiệu phổ biến cha mẹ có thể lưu ý:

a. Giao tiếp xã hội

• Giao tiếp mắt: Trẻ bệnh tự kỷ thường tránh nhìn vào mắt người khác hoặc có thể không sử dụng ánh mắt để giao tiếp.
• Đáp ứng tên gọi: Trẻ có thể không quay lại hoặc phản ứng khi được gọi tên.
• Chia sẻ sở thích: Trẻ có thể không có hứng thú chia sẻ niềm vui hoặc thành công với người khác.

b. Ngôn ngữ và Giao tiếp

• Chậm phát triển ngôn ngữ: Trẻ có thể không nói từ đơn nào khi đến tuổi 16 tháng hoặc không nói câu đơn giản khi đến tuổi 24 tháng.
• Sử dụng ngôn ngữ không bình thường: Trẻ có thể sử dụng từ ngữ không phù hợp hoặc nói nhại (lặp lại từ ngữ của người khác một cách máy móc).

c. Hành vi lặp đi lặp lại và sở thích hạn chế

• Hành vi lặp đi lặp lại: Trẻ có thể lặp lại các hành động như xoay tròn, vỗ tay, hoặc nhảy nhót.
• Quan tâm đặc biệt: Trẻ có thể có sự quan tâm mạnh mẽ và kéo dài đến một số đồ vật, đề tài hoặc hoạt động cụ thể, thường đến mức không để ý đến các thứ khác.

d. Khó khăn trong thay đổi và thói quen cứng nhắc

• Trẻ tự kỷ thường khó thích nghi với thay đổi và có thể dễ dàng bị xáo trộn khi lịch trình hoặc môi trường thay đổi.

2. Nguyên Nhân Bệnh Tự Kỷ và Yếu Tố Nguy Cơ

Tự kỷ là một rối loạn phức tạp và đa yếu tố, bao gồm:

a. Nguyên nhân

• Yếu tố di truyền: Một số nghiên cứu cho thấy bệnh tự kỷ có liên quan đến yếu tố di truyền, với nguy cơ cao hơn nếu gia đình có người mắc bệnh tự kỷ. Điều này đặt ra câu hỏi liệu bệnh tự kỷ có di truyền hay không, và nhiều bằng chứng cho thấy di truyền đóng một vai trò quan trọng trong nguy cơ mắc bệnh.
• Yếu tố môi trường: Mặc dù không có bằng chứng rõ ràng về nguyên nhân môi trường cụ thể, nhưng các yếu tố như biến chứng trong thai kỳ hoặc phơi nhiễm độc tố có thể đóng vai trò.

b. Yếu tố nguy cơ

• Giới tính: Tự kỷ phổ biến hơn ở bé trai so với bé gái.
• Tiền sử gia đình: Có người thân mắc tự kỷ làm tăng nguy cơ mắc tự kỷ ở trẻ.
• Một số tình trạng y tế: Một số điều kiện y tế hoặc di truyền như hội chứng Fragile X, xơ cứng củ, và hội chứng Rett cũng có thể liên quan đến tự kỷ.

3. Chẩn Đoán Bệnh Tự Kỷ và Can Thiệp Sớm

a. Chẩn đoán

• Đánh giá phát triển: Trẻ được đánh giá qua các bài kiểm tra phát triển để xác định mức độ chậm trễ.
• Quan sát hành vi: Chuyên gia sẽ quan sát hành vi của trẻ trong các tình huống khác nhau để xác định các dấu hiệu tự kỷ.
• Phỏng vấn cha mẹ: Thu thập thông tin chi tiết về lịch sử phát triển và hành vi của trẻ từ cha mẹ hoặc người chăm sóc.

b. Can thiệp sớm

• Trị liệu hành vi (ABA – Applied Behavior Analysis): Một trong những phương pháp can thiệp phổ biến và hiệu quả, giúp cải thiện các kỹ năng xã hội, giao tiếp, và hành vi.
• Trị liệu ngôn ngữ và lời nói: Hỗ trợ phát triển kỹ năng ngôn ngữ và giao tiếp.
• Trị liệu nghề nghiệp: Giúp trẻ phát triển kỹ năng vận động và khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày.
• Trị liệu tâm lý: Hỗ trợ trẻ và gia đình trong việc đối phó với các thách thức tâm lý.

4. Hỗ Trợ và Giáo Dục Bệnh Tự Kỷ

a. Hỗ trợ gia đình

• Gia đình cần hiểu rõ về tự kỷ và các phương pháp can thiệp. Các khóa học và nhóm hỗ trợ dành cho cha mẹ có thể cung cấp thông tin và kỹ năng cần thiết.

b. Giáo dục hòa nhập

• Chương trình giáo dục cá nhân hóa (IEP): Một kế hoạch học tập được thiết kế riêng cho trẻ tự kỷ để đảm bảo họ nhận được sự hỗ trợ cần thiết trong trường học.
• Lớp học hòa nhập: Trẻ tự kỷ có thể tham gia vào các lớp học cùng với trẻ bình thường với sự hỗ trợ cần thiết.

5. Chăm Sóc Sức Khỏe Tâm Thần

Trẻ tự kỷ có thể gặp các vấn đề về sức khỏe tâm thần như lo âu, trầm cảm, và rối loạn hành vi. Việc theo dõi và hỗ trợ tâm lý là rất quan trọng.

6. Tìm Kiếm Sự Giúp Đỡ

a. Chuyên gia y tế

• Tìm kiếm sự giúp đỡ từ các bác sĩ tâm lý, chuyên gia trị liệu, và các chuyên gia khác để đánh giá và can thiệp.

b. Cộng đồng hỗ trợ

• Tham gia vào các nhóm hỗ trợ cho cha mẹ và gia đình có trẻ tự kỷ để chia sẻ kinh nghiệm và tìm kiếm sự giúp đỡ.

7. Tự Kỷ Ở Người Lớn

Mặc dù tự kỷ thường được phát hiện ở trẻ nhỏ, nhưng nó cũng có thể được chẩn đoán ở người lớn. Bệnh tự kỷ ở người lớn có thể biểu hiện khác với trẻ em, với các thách thức liên quan đến công việc, mối quan hệ, và tự quản lý. Người lớn tự kỷ có thể cần hỗ trợ để điều chỉnh cuộc sống hàng ngày và phát triển các kỹ năng xã hội.

8. Tự Kỷ Tăng Động

Một số trẻ tự kỷ cũng có biểu hiện của rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), dẫn đến bệnh tự kỷ tăng động. Trẻ này thường gặp khó khăn trong việc tập trung, kiểm soát hành vi và có thể rất hiếu động.

9. Các Loại Tự Kỷ

Tự kỷ được coi là một phổ rối loạn, với mức độ và loại triệu chứng khác nhau. Có nhiều phân loại khác nhau trong phổ tự kỷ, từ mức độ nhẹ đến nặng, bao gồm tự kỷ cổ điển, hội chứng Asperger, và các dạng không đặc hiệu khác. Vì vậy, bệnh tự kỷ có mấy loại có thể khó trả lời chính xác, do các biểu hiện và mức độ khác nhau của bệnh.

Việc hiểu biết sâu rộng về tự kỷ và các phương pháp can thiệp sớm có thể giúp trẻ tự kỷ phát triển các kỹ năng cần thiết và sống một cuộc sống hạnh phúc, tự lập hơn.