Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng quan trọng đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Thiếu sữa, mẹ ít sữa sau sinh là một hiện tượng thường gặp đặc biệt là những người mẹ sinh con lần đầu. Việc thiết lập một chế độ ăn uống lành mạnh nhằm duy trì tăng trưởng của bé và giúp chính bạn khỏe mạnh là điều rất cần thiết.
Tình trạng thiếu sữa ở mẹ sau sinh
Thiếu sữa sau khi sinh là hiện tượng vú người mẹ tiết ra rất ít sữa, những người mẹ sau sinh con mà vú không tiết sữa cho con bú cũng được coi là thiếu sữa. Cần phân biệt thiếu sữa với mất sữa – hiện tượng người mẹ đang có sữa bình thường nhưng vì một lý do nào đó mà tuyến vú đột ngột dừng tuyến sữa.
Thiếu sữa thông thường chỉ diễn ra trong một thời gian ngắn, không gây đau đớn cho người mẹ nhưng ảnh hưởng lớn đến nguồn sữa của mẹ dành cho bé, khiến trẻ không được cung cấp đủ lượng sữa cần thiết, gây ảnh hưởng xấu đến quá trình phát triển của trẻ.
Hiện tượng này có thể xảy ra vào bất kỳ thời điểm nào sau sinh. Chẳng hạn như có mẹ ít sữa vào vài tuần đầu, nhưng cũng có mẹ sau sinh 3 tháng bị ít sữa hoặc xảy ra vào tháng thứ 4 hay tháng thứ 6. Mặc dù đây chỉ là hiện tượng tạm thời, nhưng nếu không khắc phục sớm, về lâu dài có thể gây mất sữa hoàn toàn.
Dấu hiệu mẹ ít sữa sau sinh
Sau 3 ngày sinh con, bầu vú thay đổi rất ít hoặc không thay đổi
- Cơ thể mẹ đã nhận biết được và tiết sữa ngày một nhiều hơn ngay từ lần đầu tiên con ngậm ti mẹ. Trường hợp sau 3 ngày mà sữa vẫn không về nhiều, bầu ngực không lớn hơn, sờ thấy nhão thì chứng tỏ mẹ ít sữa cho con bú.
Mẹ cố nặn cũng không ra sữa
- Để kích sữa, nhiều mẹ dùng cách cố nặn hoặc hút sữa nhưng lượng sữa tiết ra vẫn không cải thiện được, nặn không ra sữa cũng bởi vì mẹ ít sữa.
Bé bú dưới 5 phút thì hết sữa, bụng không no
- Trẻ sơ sinh thường bú chậm do kỹ năng bú mẹ của trẻ còn kém nhưng trong trường hợp trẻ bú dưới 5 phút đã ngừng, bụng không no căng thì nguyên nhân có thể xuất phát từ việc mẹ bị thiếu sữa hoặc quá ít sữa, bé bú không thấy sữa nên mới ngừng.
Bé đi tiểu dưới 6 lần/ngày
- Sữa mẹ có thành phần chủ yếu là nước nên khi bé bú đủ sẽ đi tiểu nhiều lần trong ngày. Khi thấy bé đi tiểu quá ít rất có thể là do mẹ bị ít sữa.
Nguyên nhân khiến mẹ ít sữa
Tinh thần căng thẳng, stress gây ức chế tuyến sữa
- Cơ thể của mẹ tiết sữa từ tuyến sữa, sữa theo các ống dẫn sữa ra lối thoát ở đầu vú. Có hai loại hormone chính gây ảnh hưởng tới sự tiết sữa là Prolacin và Oxytocin.
- Hai loại hormone này sẽ giảm xuống khi người mẹ bị stress, căng thẳng kéo dài dẫ đến sữa mẹ ít dần đi, nếu tình trạng này kéo dài sẽ gây mất sữa.
- Thực tế chứng minh rằng căng thẳng, stress là nguyên nhân gây ít sữa sau sinh thường gặp nhưng thường bị bỏ qua.
Mắc bệnh liên quan đến tuyến vú
- Viêm tuyến vú và áp xe vú do tắc sữa lâu ngày không được chữa khỏi là bệnh tuyến vú phổ biến nhất mà phụ nữ sau sinh dễ mắc phải.
Bên cạnh đó, các bệnh liên quan đến tuyến vú như thiếu sản tuyến vú, phẫu thuật ngực, bao gồm nâng ngực (sử dụng đường mổ dưới quầng vú) sẽ ảnh hưởng tới sự tiết sữa của tuyến vú sau này.
Chế độ dinh dưỡng không đúng, không đủ
Để kích sữa, các mẹ sau sinh thường được các bà các mẹ khuyến khích ăn móng giò nhưng không có nghĩa là ăn càng nhiều móng giò càng tốt mà bỏ qua các món ăn dinh dưỡng khác dẫn đến thiếu hụt các vitamin và khoáng chất từ hoa quả rau xanh.
- Cơ thể mẹ cũng bị suy nhược nếu không được cung cấp dinh dưỡng đầy đủ từ đó lượng tiết sữa tiết ra cũng sẽ giảm dần.
- Có một số thực phẩm mẹ cũng nên kiêng vì chúng có thể là nguyên nhân ít sữa như lá lốt, rau mùi tây, rau bạc hà, măng chua, đồ uống có cồn, cà phê, mỳ tôm, thức ăn nhiều dầu mỡ, ớt, tỏi.

Mẹ dùng sữa công thức và ti giả sớm
Dùng sữa công thức sớm và lạm dụng ti giả
- Chất dinh dưỡng và vị ngọt trong sữa công thức nhiều hơn sữa mẹ nên nếu con bú nhiều sữa công thức sẽ dẫn đến chán sữa mẹ và bỏ ti. Nếu con không chịu bú sữa mẹ nữa thì sữa mẹ sẽ ít dần cho đến khi mất hẳn. Đồng thời việc sử dụng ti giả và núm vú giả ở bầu sữa sẽ làm bé quen với ti giả mà bỏ bú mẹ.
Mẹ sinh non, sinh mổ
- Mẹ sinh non cũng bị ít sữa do cơ chế sản xuất sữa chưa hoàn thiện, những cơn đau sau phẫu thuật cùng với thuốc kháng viêm, thuốc giảm đau cản trở rất lớn sự hoạt động của tuyến sữa. Nên mẹ sinh non hoặc sinh mổ gặp phải tình trạng ít sữa hơn so với các mẹ sinh thường.
Dùng máy hút sữa sai cách
- Thường xuyên hút sữa khi bầu sữa chưa đầy, lực hút quá mạnh làm tổn thương đầu ngực hoặc quên mất việc cho con bú dẫn tới sữa ít dần do phụ thuộc hoàn toàn vào máy hút sữa.
Ăn những thực phẩm gây ít sữa sau sinh
- Bên cạnh những thực phẩm lợi sữa cho mẹ sau sinh còn có những thực phẩm gây ít sữa mà các bà mẹ nuôi con bằng sữa mẹ cần tránh đó là lá lốt, rau mùi tây, rau bạc hà, đồ uống có cồn, cà phê, măng chua, mỳ tôm, đồ ăn nhiều dầu mỡ, ớt, tỏi…
Sót rau là nguyên nhân mẹ ít sữa
- Hiện tượng một phần hoặc tất cả nhau thai còn bám lại trong cổ tử cung của phụ nữ sau sinh được gọi là sót rau. Tình trạng này khá hiếm gặp nhưng sẽ khiến mẹ sau sinh bị đau do những cơn co bóp tử cung, ít sữa sau sinh do lượng hormone progesterone không giảm xuống, ngăn cản quá trình tiết sữa dẫn đến ít sữa sau sinh.
Trẻ bú lắt nhắt, bú ít trong mỗi cứ khiến mẹ ít sữa sau sinh
- Dạ dày của trẻ (khoảng dưới 3 tháng tuổi) còn nhỏ dẫn đến việc trẻ bú lắt nhắt, bú ít. Việc này khiến sữa mẹ không xuống đều, cơ thể mẹ lầm tưởng nhu cầu sữa của trẻ ít dẫn đến hạn chế tiết sữa.
Mẹ sau sinh mắc các bệnh lý khác
- Các bệnh lý như rối loạn nội tiết, thiếu máu sẽ dẫn đến rối loạn hormone, bao gồm cả hormone sản xuất sữa đồng thời khiến mẹ luôn bị mệt mỏi, ảnh hưởng tới lượng sữa cho con bú.
Cách gọi sữa về cho mẹ
Cho bú đúng cách, đủ thời gian
Cách cho con bú ảnh hưởng trực tiếp đến lượng sữa được tiết ra. Các bà mẹ nên cho bé bú đều hai ti và bé bú thường xuyên. Việc cho bé bú thường xuyên giúp kích thích tuyến sữa của người mẹ, giúp lượng sữa tiết ra nhiều hơn để đáp ứng cho nhu cầu dinh dưỡng của bé.
- Mẹ bế bé trong tư thế hướng mặt về mình, đầu hơi ngả, tiến hành nâng cằm bé chạm vào ngực, chú ý tránh để chặn mũi bé bởi có thể gây khó thở. Tiếp đến, mẹ thực hiện động tác chà xát môi trên và mũi của bé vào núm vú để khuyến khích bé há rộng miệng.
- Theo phản xạ, trẻ sẽ ngậm vào núm vú và phần lớn nhũ hoa (là phần có màu sẫm hơn quanh núm vú). Khi trẻ đã bắt đầu động tác mút/ nuốt, bạn sẽ có cảm giác ngứa ran và cảm nhận dòng sữa bắt đầu chảy. Bé cũng sẽ mút nhịp nhàng hơn vào lúc này, tuy nhiên sẽ chậm dần về sau và ở trẻ nhỏ có thể sẽ ngủ quên, tự nhả núm ti trước khi bú no.
Các chuyên gia nhận định rằng, việc cho bé bú hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu tiên không chỉ giúp mẹ nhiều sữa mà còn tốt cho sự phát triển của trẻ. Điều này giúp tuyến sữa hoạt động tốt, giúp mẹ có nguồn sữa dồi dào.

Bổ sung đầy đủ dưỡng chất từ bữa ăn
Chế độ ăn đảm bảo
Khẩu phần ăn nên đầy đủ 4 nhóm
Chất đạm (thịt, cá, trứng), chất béo (bơ, sữa, dầu), tinh bột (gạo, khoai, mì), vitamin và khoáng chất (các loại rau xanh và củ quả).
Ăn các món lợi sữa
Theo dân gian, các món như: canh chân giò, canh từ các loại khoai, các loại cháo lạc, cháo vừng, xôi,… được cho là tốt cho phụ nữ đang nuôi con nhỏ bởi khả năng kích thích sữa về nhiều hơn.
Xem thêm: Các thực phẩm lợi sữa
Bổ sung các bữa phụ
Phụ nữ sau sinh nên ăn 5 – 6 lần/ngày, sử dụng các loại vitamin và thực phẩm chức năng để hỗ trợ chất lượng sữa. Ngoài ra, mẹ cũng có thể uống các loại sữa bò, sữa thực vật để bổ sung dinh dưỡng.
Ngoài ra, mẹ cũng nên uống nhiều nước ấm và tránh sử dụng các loại thực phẩm như: tiêu, ớt, nước uống có gas và caffeine,…
Lưu ý thêm là các mẹ sau sinh cũng không nên ăn quá no, nên có chế độ khoa học là chia nhỏ các bữa ăn. Bên cạnh đó, việc nghỉ ngơi và giữ cho tinh thần thoải mái cũng là ưu tiên hàng đầu đối với các mẹ cho con bú. Căng thẳng, lo âu cũng là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng ít sữa.
Sử dụng thuốc hoặc thực phẩm bổ sung
Ngay khi nhận thấy dấu hiệu mẹ ít sữa, mẹ nên tham khảo ý kiến của bác sĩ. Hiện nay có nhiều loại thuốc kích sữa nguồn gốc thảo mộc, các dòng thực phẩm chức năng, sữa dinh dưỡng được bác sĩ khuyên dùng. Phần lớn thành phần chứa các loại thảo dược giúp kích thích cơ thể mẹ sản sinh nhiều sữa và bồi bổ sức khỏe. Tuy nhiên, mẹ cần hỏi ý kiến của bác sĩ khi sử dụng bất kỳ một loại thuốc nào để được kê đơn dùng chính xác, phù hợp với thể trạng và tình trạng sức khỏe.
Bạn có thể tham khảo các sản phẩm bổ sung, tăng cưỡng dưỡng chất cho mẹ và lợi sữa tại đây:
Không sử dụng các chất kích thích
Ít sữa thì phải làm sao, các mẹ đang cho con bú không thể gỡ mối băn khoăn này nếu vẫn sử dụng các chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá. Đây là những chất nằm trong danh sách đen gây giảm lượng sữa tiết ra ở phụ nữ cho con bú. Thêm vào đó, chất kích thích còn gây ảnh hưởng đến hô hấp và trí não của trẻ sau này.
Giữ tinh thần thoải mái, vui vẻ, lạc quan
Sữa được tiết ra từ tuyến sữa, sự tiết sữa được quyết định bởi hai hormone chính là Prolactin và Oxytocin Prolactin. Sự căng thẳng, mệt mỏi sẽ làm hai hormone này tụt giảm. Đó chính là nguyên nhân gây ít sữa và thậm chí mất sữa nếu tình trạng này kéo dài. Vì vậy, xây dựng đời sống tinh thần lành mạnh và lạc quan là điều nên được quan tâm ở các bà mẹ sau sinh.
Các mẹo nhỏ giúp kích thích tuyến sữa
Chườm nóng quanh bầu ngực
Các bà mẹ nên dùng khăn sạch đã chườm nóng, đắp lên bầu ngực khoảng 5 – 10 phút. Đây là cách giúp sữa lưu thông dễ dàng qua các tuyến, sử dụng mẹo này các bà mẹ có thể khắc phục tình trạng ách tắc tuyến sữa – gây sưng và đau nhức ở bầu ngực.
Xoa bầu ngực
Các mẹ nâng ngực và xoa tròn nhẹ nhàng, ấn vào xung quanh bầu ngực và lặp lại động tác này khoảng 20 – 30 lần. điều này giúp kích thích nội tiết tố oxytocin, giúp sữa nhiều và đều đặn.
Máy hút sữa
Máy hút sữa là một trong những trợ thủ đắc lực của người mẹ trong việc giải quyết vấn đề ít sữa phải làm sao? Mẹ có thể dùng máy hút sữa hoặc các dụng cụ hút sữa bằng tay để tăng phản xạ của tuyến sữa. Hút 8 – 10 lần/ngày, mỗi lần kéo dài khoảng 15 – 20 phút và cách nhau 1 – 2 tiếng.
Khi gặp tình trạng mẹ ít tiết sữa, không có sữa, thay vì tìm cách điều trị ít sữa sau sinh, mẹ hãy phòng ngừa ít sữa ngay từ khi mang bầu bằng việc thay đổi chế độ ăn, tránh xa những thực phẩm gây ít sữa sau sinh và sinh hoạt điều độ. Nếu tình trạng ít sữa không được cải thiện, mẹ sau sinh nên đến cơ sở y tế để hỏi ý kiến bác sĩ để áp dụng giải pháp phù hợp nhằm tăng tiết sữa.
Add comment