Hiện nay, các nhà khoa học chia tình trạng không dung nạp đường lactose ở trẻ thành 3 dạng chính dưới đây:

• Bất dung nạp lactose bẩm sinh: Chiếm tỷ lệ khá thấp, cứ khoảng 1000 trẻ sinh ra sẽ có 1 bé mắc phải. Bệnh có xu hướng xuất hiện ở trẻ sinh non do cơ thể dễ thiếu hụt lượng enzyme lactase. Ngoài ra, dạng bất dung nạp lactose bẩm sinh cũng có thể bắt nguồn từ tình trạng rối loạn nhiễm sắc thể thể khiến quá trình sản xuất enzyme phân giải đường bị chặn lại.
• Bất dung nạp lactose nguyên phát: Thường xuất hiện ở trẻ đã lớn có chế độ ăn uống thường xuyên thay đổi, bị cắt giảm hoặc không sử dụng sữa và các chế phẩm từ sữa. Khi bắt đầu dùng trở lại đường lactose sẽ dẫn đến các triệu chứng bất dung nạp, bởi lúc này cơ thể đã thiếu hụt tương đối lượng enzyme lactase.
• Bất dung nạp lactose thứ phát: Dạng này thường xảy ra sau một đợt tổn thương tại đường ruột do sự tấn công của vi rút và vi khuẩn. Tuy nhiên, các triệu chứng không hấp thu sữa của trẻ sẽ dần biến mất nếu các vấn đề tiêu hóa được giải quyết. Trái lại, nếu hệ tiêu hóa không thể hồi phục và trẻ tiếp tục có triệu chứng tiêu chảy sẽ khiến nồng độ enzyme phân giải đường bị giảm sút trầm trọng.

Nguyên nhân gây ra

Bất dung nạp lactose ở trẻ sơ sinh không phải là điều phổ biến, vì phần lớn trẻ mới sinh thường có enzyme lactase trong đường ruột, giúp chúng tiêu hóa sữa mẹ một cách hiệu quả. Tuy nhiên, có một số trường hợp trẻ có thể bị bất dung nạp lactose do các nguyên nhân sau:

• Rối loạn di truyền: Đây là trường hợp rất hiếm khi trẻ sinh ra không có enzyme lactase do thừa kế từ cha mẹ. Trẻ sẽ bị tiêu chảy nặng ngay từ khi bú sữa mẹ hoặc sữa công thức có chứa lactose. Trẻ cần được cung cấp một loại sữa công thức đặc biệt, không chứa lactose.
• Sinh non: Những trẻ sinh non đôi khi không thể sản xuất đủ lượng lactase. Thường thì tình trạng này biến mất ngay sau khi trẻ được sinh ra và đa số trẻ sơ sinh sẽ có khả năng tiêu hóa được sữa mẹ và sữa công thức chứa lactose sau một khoảng thời gian ngắn.
• Nhiễm virus hoặc bệnh tật: Nếu trẻ bị tiêu chảy nặng, cơ thể sẽ tạm thời gặp khó khăn trong việc sản xuất men lactase. Trẻ có thể gặp các triệu chứng bất dung nạp lactose trong 1 – 2 tuần khi chờ đường ruột phục hồi.
• Bệnh Celiac: Bệnh gây viêm ruột và có thể dẫn đến chứng bất dung nạp lactose khi trẻ khoảng 6 tháng tuổi bắt đầu ăn thực phẩm có chứa gluten. Những biểu hiện thường thấy bao gồm tiêu chảy, chán ăn, đau và căng bụng, cùng với tình trạng giảm cân. Dạng bất dung nạp lactose này sẽ biến mất khi điều trị bệnh Celiac tiềm ẩn.
• Tác dụng phụ của một số liệu pháp chữa ung thư, chẳng hạn như hóa trị hoặc xạ trị.

Những triệu chứng khi trẻ bất dung nạp lactose

Trong trường hợp trẻ mắc bệnh bất dung nạp lactose, các dấu hiệu sau có thể xuất hiện từ 30 phút đến 2 giờ sau khi trẻ bú sữa mẹ hoặc tiêu thụ các sản phẩm từ sữa:

• Đầy hơi, bụng căng chướng, đau bụng
• Nôn trớ, ợ hơi
• Tiêu chảy, phân lỏng, bọt hoặc phân loãng có mùi chua
• Vùng da xung quanh hậu môn bị đỏ do hăm
• Khóc lóc, tỏ ra e ngại khi bú mẹ hoặc khi được cho uống sữa
• Kém ăn, sụt cân, suy dinh dưỡng.

Các triệu chứng bất dung nạp lactose ở trẻ sơ sinh có thể gây ra nhiều khó khăn cho cả bé và bố mẹ. Nếu nhận thấy con bạn có những dấu hiệu trên, bạn nên đưa bé đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Trẻ có thể bị đầy hơi, đau bụng khi uống sữa

Giải pháp cho trẻ bất dung nạp lactose

Để điều trị bất dung nạp lactose ở trẻ, bác sĩ có thể áp dụng một số phương pháp như sau:

Thay đổi loại sữa cho trẻ

Nếu trẻ bị bất dung nạp lactose do rối loạn di truyền, trẻ sẽ cần được cung cấp một loại sữa công thức không chứa lactose hoặc chứa ít lactose. Bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi chọn loại sữa cho bé. Nếu trẻ bị bất dung nạp lactose do nhiễm virus hoặc bệnh tật, bạn có thể tiếp tục cho bé bú sữa mẹ hoặc sữa công thức có chứa lactose, nhưng nên giảm lượng sữa và tăng số lần bú. Bạn cũng có thể thử cho bé uống một loại sữa công thức có chứa enzyme lactase để giúp trẻ tiêu hóa lactose tốt hơn.

Bổ sung enzyme lactase cho trẻ

Nếu trẻ bị bất dung nạp lactose do thiếu enzyme lactase, bạn có thể bổ sung enzyme lactase cho trẻ bằng cách dùng các loại thuốc hoặc viên nang chứa enzyme lactase. Bạn nên cho trẻ uống enzyme lactase trước khi bú mẹ hoặc uống sữa để giúp trẻ phân giải lactose trong sữa. Bạn nên tham khảo liều lượng và cách dùng của enzyme lactase từ bác sĩ hoặc nhà sản xuất.

Điều chỉnh chế độ ăn cho trẻ

Nếu trẻ bị bất dung nạp lactose do bệnh Celiac, bạn nên loại bỏ các thực phẩm có chứa gluten khỏi chế độ ăn của trẻ. Gluten là protein được tìm thấy trong một số loại ngũ cốc bao gồm lúa mì, lúa mạch, và lúa mạch đen… Khi trẻ ăn các thực phẩm có chứa gluten, cơ thể sẽ phản ứng bằng cách viêm ruột và làm giảm khả năng sản xuất enzyme lactase. Bạn nên chọn các thực phẩm không chứa gluten như gạo, khoai, ngô… để cung cấp cho trẻ các chất dinh dưỡng cần thiết.

Một số trẻ vẫn có thể sử dụng lượng nhỏ các thực phẩm từ sữa, đặc biệt là sử dụng kết hợp với các bữa ăn. Một số chế phẩm từ sữa như phô mai cứng hoặc sữa chua có thể giúp trẻ tiêu hóa dễ hơn. Trẻ cũng có thể sử dụng chất lactase bổ sung để tăng cường quá trình hấp thụ Lactose khi sử dụng sữa.

Ngoài ra, có rất nhiều lựa chọn thay thế đã được bán ngoài thị trường như sữa không Lactose, hoặc một số loại thực phẩm khác có chứa đầy đủ dinh dưỡng từ Canxi và Vitamin D có thể thay thế hoàn toàn cho sữa tươi ví dụ như:

• Hạt hạnh nhân
• Các loại đậu
• Cải xoăn
• Sữa đậu nành
• Các loại cá nhiều chất béo như cá hồi, cá ngừ, cá thu
• Trứng
• Gan bò

Nếu trẻ có các dấu hiệu và triệu chứng không dung nạp Lactose, phụ huynh cần đưa trẻ đến tư vấn bác sĩ, từ đó lên phác đồ ăn uống hiệu quả và đúng cách cho trẻ.

Cách chăm sóc trẻ bị bất dung nạp lactose

Nếu trẻ bị bất dung nạp lactose, bạn cần chăm sóc trẻ theo những cách sau đây:

• Giữ cho trẻ luôn được bú mẹ hoặc uống sữa công thức đầy đủ và cân bằng. Bạn không nên ngừng cho trẻ bú mẹ hoặc thay đổi loại sữa cho trẻ trừ khi có sự chỉ dẫn của bác sĩ.
• Bạn có thể cho trẻ uống thêm nước lọc hoặc nước trái cây để bù đắp lượng nước mất đi do tiêu chảy. Bạn nên cho trẻ uống từng giọt một và thường xuyên để tránh gây nôn trớ.
• Bạn có thể dùng các loại thuốc giảm đau bụng, chống đầy hơi, chống tiêu chảy cho trẻ theo liều lượng và hướng dẫn của bác sĩ. Bạn không nên tự ý dùng các loại thuốc không rõ nguồn gốc hoặc không phù hợp với độ tuổi của trẻ.
• Bạn nên giữ cho vùng da xung quanh hậu môn của trẻ luôn sạch sẽ và khô ráo. Bạn có thể dùng các loại kem chống hăm hoặc bột phấn để bảo vệ da của trẻ khỏi bị kích ứng.
• Bạn nên theo dõi sát sao sức khỏe và tình trạng tiêu hóa của trẻ. Nếu trẻ có dấu hiệu nặng hơn như sốt cao, tiêu chảy kéo dài, sụt cân nghiêm trọng, bạn nên đưa trẻ đi khám bác sĩ ngay lập tức.

Bất dung nạp lactose có thể gây ra nhiều triệu chứng khó chịu cho trẻ khiến sức khỏe bé bị giảm sút. Để điều trị và phòng ngừa bất dung nạp lactose ở trẻ sơ sinh, bạn nên đưa bé đi khám bác sĩ để được chẩn đoán chính xác và hướng dẫn cách chăm sóc, chọn loại sữa và thực phẩm phù hợp cho bé.