Suy dinh dưỡng là tình trạng thiếu hụt năng lượng và các chất dinh dưỡng làm ảnh hưởng đến quá trình sống, hoạt động và tăng trưởng bình thường của cơ thể trẻ. Tình trạng này có thể để lại hậu quả nặng nề như trẻ chậm phát triển thể chất, trí não, sức đề kháng yếu, tăng tỷ lệ bệnh tật và tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi.
Trẻ bị suy dinh dưỡng
Suy dinh dưỡng ở trẻ được định nghĩa là tình trạng thiếu hụt chất dinh dưỡng. Tình trạng này không đáp ứng được nhu cầu dinh dưỡng của cơ thể phục vụ cho nhu cầu hoạt động, tăng trưởng bình thường của các bé.
Trẻ từ 6 tháng tuổi đến 2 tuổi là đối tượng dễ bị suy dinh dưỡng nhất. Đây là thời điểm cơ thể trẻ cần hàm lượng dinh dưỡng cao để phát triển đầy đủ, đồng thời nâng cao hệ miễn dịch để chống lại các tác nhân gây bệnh từ bên ngoài môi trường.
Theo các chuyên gia, trẻ bị suy dinh dưỡng từ nhẹ đến nặng rất dễ nhiễm các bệnh về đường hô hấp và đường tiêu hóa. Trẻ sẽ chậm phát triển, tăng nguy cơ bị thấp bé nhẹ cân và loãng xương. Về lâu dài, trẻ có khả năng chậm nói, suy giảm trí nhớ, giảm giao tiếp xã hội và khả năng làm việc.
Có thể phân loại suy dinh dưỡng trẻ em ra 3 thể:
- Suy dinh dưỡng thể nhẹ cân: Do tình trạng thiếu dinh dưỡng dẫn đến cân nặng thấp hơn so với mức tiêu chuẩn của trẻ cùng tuổi và giới, được xác định khi cân nặng thấp hơn với mức tiêu chuẩn của trẻ cùng tuổi và giới (dưới -2SD). Thể nhẹ cân phản ánh tình trạng thiếu dinh dưỡng kéo dài cũng như tình trạng thiếu dinh dưỡng tại thời điểm đánh giá.
- Suy dinh dưỡng thể thấp còi: Do tình trạng chậm tăng trưởng kéo dài dẫn đến trẻ không đạt được chiều cao cần có của một đứa trẻ cùng tuổi ở quần thể tham khảo, được xác định khi chiều cao thấp hơn với mức tiêu chuẩn của trẻ cùng tuổi và giới (dưới -2SD). Thể còi cọc phản ánh tình trạng chậm phát triển mạn tính, kéo dài từ trong quá khứ, có thể bắt đầu sớm từ giai đoạn bào thai do mẹ bị thiếu dinh dưỡng.
- Suy dinh dưỡng thể gầy còm: Khi chỉ tiêu cân nặng theo chiều cao của trẻ tụt xuống thấp đáng kể so với trị số nên có ở quần thể tham khảo, được xác định khi cân nặng theo chiều cao thấp hơn với mức tiêu chuẩn của trẻ cùng tuổi và giới (dưới -2SD). Thể gầy còm phản ánh tình trạng thiếu dinh dưỡng cấp tính do tình trạng không lên cân hoặc đang tụt cân.
Nguyên nhân khiến trẻ bị suy dinh dưỡng
Đa số trẻ em bị suy dinh dưỡng là do chế độ ăn uống hàng ngày không đáp ứng được nhu cầu dinh dưỡng. Bên cạnh đó còn các nguyên nhân như:
- Trẻ không được hoặc không có điều kiện bú mẹ đầy đủ: Theo các chuyên gia dinh dưỡng, trong 6 tháng đầu đời trẻ cần được bú sữa mẹ hoàn toàn. Đây là nguồn dinh dưỡng đầy đủ, hoàn hảo cho sự phát triển của trẻ và ngăn ngừa tình trạng suy dinh dưỡng. Đồng thời, các bé ( trước 4 tháng tuổi) ăn dặm sớm cũng tăng nguy cơ bị suy dinh dưỡng.
- Thức ăn không đa dạng khiến trẻ chán ăn: Công thức món ăn được đa dạng, trang trí hấp dẫn sẽ giúp trẻ hào hứng khi ăn và hấp thụ thức ăn tốt hơn. Ngược lại, đồ ăn không hợp khẩu vị sẽ khiến bé chán ăn, lười ăn. Theo thời gian, trẻ sẽ bị suy dinh dưỡng.
- Bé thường xuyên uống thuốc điều trị bệnh: Trẻ uống nhiều thuốc điều trị sẽ giúp tiêu diệt vi khuẩn có hại, cải thiện tình trạng bệnh. Mặt khác, thuốc sẽ loại bỏ các vi khuẩn có lợi trong hệ đường ruột. Điều này làm giảm quá trình lên men thức ăn và khả năng hấp thụ dinh dưỡng kém.
- Vấn đề tâm lý: Trẻ ăn uống trong không khí thoải mái, vui vẻ sẽ giúp ăn ngon miệng hơn. Ngược lại trẻ thường xuyên bị ép ăn sẽ gây ra tâm lý lo sợ, căng thẳng gây ra chán ăn.
Dấu hiệu nhận biết khi trẻ bị suy dinh dưỡng
Cân nặng của trẻ phản ánh chính xác tình trạng suy dinh dưỡng của trẻ.
Ở trẻ thấp còi
Theo tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), chiều cao của trẻ sơ sinh khỏe mạnh sẽ rơi vào khoảng 50cm. Trong 3 tháng đầu, trẻ thường tăng thêm khoảng 3cm/tháng và ở các tháng tiếp theo, trẻ sẽ tăng thêm 2cm/tháng.
Dấu hiệu đặc trưng dễ nhận thấy của thể suy dinh dưỡng thấp còi là tình trạng chậm tăng trưởng chiều cao. Trẻ được đánh giá là suy dinh dưỡng nếu chỉ đạt dưới 90% mức tiêu chuẩn.
Trẻ nhẹ cân
Suy dinh dưỡng thể nhẹ cân là khi cân nặng của trẻ đạt dưới 90% so với mức cân nặng tiêu chuẩn theo độ tuổi. Suy dinh dưỡng thể nhẹ cân được chia làm 3 cấp độ:
- Cấp độ 1: Cân nặng của trẻ đạt 90% so với cân nặng tiêu chuẩn ở độ tuổi của mình.
- Cấp độ 2: Cân nặng của trẻ đạt 75% so với cân nặng tiêu chuẩn ở độ tuổi của mình.
- Cấp độ 3: Cân nặng của trẻ đạt 60% so với cân nặng tiêu chuẩn ở độ tuổi của mình
Bên cạnh đó, phụ huynh cũng có thể theo dõi tình trạng suy dinh dưỡng qua những biểu hiện như: Biếng ăn, ăn ít, cơ thể khó hấp thu các chất dinh dưỡng, tăng cân khó…
Trẻ gầy còm
Dấu hiệu phổ biến nhất của suy dinh dưỡng thể gầy còm là trẻ chỉ đạt 60% so với mức cân nặng tiêu chuẩn đi kèm theo những triệu chứng như: Trẻ biếng ăn, xanh xao, khó thở, rối loạn tiêu hóa kéo dài… Đặc biệt, trong trường hợp trẻ có làn da nhăn nheo, nhiệt độ cơ thể giảm bất thường thì khả năng lớn trẻ bị suy dinh dưỡng thể gầy còm.

Bổ sung đầy đủ dưỡng chất cho trẻ
Ảnh hưởng của suy dinh dưỡng đến trẻ nhỏ
Suy yếu hệ miễn dịch, tăng nguy cơ bệnh nhiễm trùng
- Suy dinh dưỡng và thiếu vi chất (thiếu đạm, sắt, kẽm, vitamin,…) làm hệ miễn dịch của trẻ yếu đi nên dễ mắc các bệnh nhiễm trùng, phải sử dụng kháng sinh thường xuyên, gây biếng ăn, tiêu hóa kém, không hấp thụ được dưỡng chất, càng làm suy dinh dưỡng nặng hơn.
Rối loạn các chức năng cơ thể, gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe
- Tình trạng suy dinh dưỡng sẽ làm cho các cơ quan trong cơ thể bị rối loạn. Các cơ quan bị ảnh hưởng nặng nề nhất là gan, tim và thận có thể dẫn đến gan thoái hóa mỡ, suy tim, suy thận,….
- Thiếu vi chất cũng gây nhiều vấn đề sức khỏe. Ví dụ, thiếu vitamin A gây khô giác mạc, quáng gà, ảnh hưởng xấu đến thị giác của trẻ; thiếu sắt, đạm và một số vitamin nhóm B gây thiếu máu; thiếu đạm, canxi, kẽm, vitamin A,D, K,… ảnh hưởng đến sự phát triển của xương, thiếu đạm gây phù,…
Chậm phát triển thể chất
- Ảnh hưởng trên tầm vóc. Thiếu dinh dưỡng ảnh hưởng trên chức năng toàn bộ các hệ cơ quan của cơ thể, kể cả hệ cơ xương, nhất là ở giai đoạn 1000 ngày đầu đời (giai đoạn bào thai và 2 năm đầu). Suy dinh dưỡng sớm và kéo dài làm cho trẻ phát triển còi cọc, khi trưởng thành có tầm vóc thấp, tăng nguy cơ béo phì về sau.
Chậm phát triển tâm thần
- Suy dinh dưỡng ảnh hưởng đến sự phát triển bình thường của não bộ trong giai đoạn trẻ dưới 6 tuổi do thiếu hụt các chất cần thiết cho sự phát triển não và trí tuệ của trẻ như chất béo, chất đường bột, sắt, iốt, DHA, Taurine,…
- Trẻ bị suy dinh dưỡng cũng thường chậm chạp, gặp các vấn đề về ngôn ngữ, trí nhớ và giao tiếp xã hội kéo theo sự giảm khả năng chú ý, học tập, tiếp thu.
Phải làm sao khi trẻ bị suy dinh dưỡng
Đưa trẻ đi khám dinh dưỡng
Biện pháp tốt nhất để cải thiện tình trang suy dinh dưỡng ở trẻ đó là đưa trẻ đi khám dinh dưỡng. Việc khám dinh dưỡng với các chuyên gia dinh dưỡng sẽ giúp bố mẹ có thể phát hiện sớm các bất thường liên quan đến dinh dưỡng của trẻ để từ đó có biện pháp điều trị phù hợp. Bên cạnh đó, các bác sĩ cũng sẽ xây dựng một chế độ dinh dưỡng phù hợp theo đúng lứa tuổi và tình trạng của bé, nhớ đó bé có thể phát triển khỏe mạnh nhất.
Vệ sinh ăn uống
Bố mẹ cần đảm bảo cho trẻ ăn chín, uống sôi. Thức ăn sau khi nấu xong phải cho trẻ ăn ngay, nếu để quá 3 giờ thì phải đun sôi lại mới cho trẻ ăn. Bên cạnh đó, không cho trẻ ăn ở những nơi bụi bặm, đường xá hay công trường xây dựng vì đó có thể là nguồn lây nhiều bệnh như: Tiêu chảy, ngộ độc thức ăn…

Sữa non ColosBaby Gold 2+ giúp trẻ tăng miễn dịch, tăng cân
Chế độ ăn dành cho trẻ bị suy dinh dưỡng
Trẻ bị suy dinh dưỡng thường kén ăn, chính vì vậy, bố mẹ cần xây dựng chế độ dinh dưỡng phù hợp cho trẻ.
- Có thể chia nhiều bữa trong ngày, mỗi bữa cho trẻ ăn một lượng thức ăn vừa đủ để đảm bảo trẻ được cung cấp năng lượng. Với trẻ từ 1 đến 2 tuổi ngoài bú sữa mẹ sẽ cần thêm khoảng 4 bữa/ngày.
- Tập cho trẻ ăn dặm khi bắt đầu 6 tháng tuổi. Cho trẻ ăn đầy đủ 4 nhóm chất dinh dưỡng (bột đường, đạm, béo), không kiêng khem, và có thể duy trì sữa mẹ trong thời gian dưới 2 tuổi.
- Trẻ từ 3 đến 5 tuổi cần ăn từ 5 đến 6 bữa/ngày. Bên cạnh đó, bố mẹ cũng nên lưu ý đến cách chế biến bữa ăn phù hợp với khẩu vị của trẻ, các món ăn luôn phải có sự thay đổi đa dạng để tạo cảm giác ngon miệng. Ngoài ra, bố mẹ cần cân bằng chế độ ăn uống bằng việc bổ sung thêm các chất đạm có trong thịt, cá, trứng, sữa vào khẩu phần ăn hàng ngày của trẻ.
- Nếu không có sữa mẹ đủ, lựa chọn loại sữa thay thế phù hợp.
Bạn có thể tham khảo các dòng sữa dinh dưỡng bổ sung cho trẻ tại: Sữa dinh dưỡng cho trẻ
Vệ sinh cá nhân cho trẻ
Bên cạnh việc thường xuyên tắm rửa, vệ sinh thân thể cho trẻ, bố mẹ cũng cần xây dựng cho con thói quen giữ gìn răng miệng sạch sẽ, không ăn quá nhiều đồ ngọt để tránh các bệnh sâu răng, viêm lợi. Ngoài ra, bố mẹ cũng nên nhắc nhở không cho trẻ mút tay hoặc quệt tay bẩn lên mặt, không đưa các đồ vật không sạch sẽ lên miệng để tránh các bệnh giun sán. Xổ giun định kỳ mỗi 6 tháng cho trẻ từ 2 tuổi.
Ngừa và trị bệnh
Điều trị triệt để các bệnh lý nhiễm trùng hô hấp, tiêu chảy,… không lạm dụng kháng sinh mà chỉ dùng kháng sinh đúng chỉ định, đủ liều, đủ thời gian, chăm sóc dinh duỡng tích cực trong thời gian bệnh và phục hồi dinh dưỡng sau thời gian bệnh.
Cho bé tập thể dục thường xuyên
Tập thể dục sẽ giúp cho quá trình trao đổi chất trong cơ thể diễn ra bình thường và bài tiết chất độc không mong muốn ra khỏi cơ thể. Nếu trẻ không thích tập thể dục, bạn có thể tổ chức một số trò chơi vui nhộn hoặc đưa bé đi bơi, đạp.
Thường xuyên động viên, khích lệ trẻ
Chăm sóc tâm lý là biện pháp vô cùng quan trọng trong quá trình điều trị suy dinh dưỡng ở trẻ. Bởi việc động viên, khích lệ sẽ tạo cảm giác thoải mái cho trẻ, khiến trẻ ăn ngon miệng hơn. Ngược lại, nếu như bố mẹ quát mắng, dọa nạt, ép ăn sẽ tạo nên áp lực tâm lý, khiến trẻ ngày càng sợ ăn dẫn đến suy dinh dưỡng ngày càng nghiêm trọng.
Để phòng chống và cải thiện tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ, cha mẹ nên bổ sung các sản phẩm hỗ trợ có các vi khoáng chất và vitamin thiết yếu như kẽm, crom, selen, vitamin nhóm B giúp đáp ứng đầy đủ nhu cầu về dưỡng chất cho con. Đồng thời, các vitamin thiết yếu này còn hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường khả năng hấp thu dưỡng chất, giúp cải thiện tình trạng biếng ăn, giúp trẻ ăn ngon miệng. Cha mẹ có thể cũng có thể áp dụng việc bổ sung chất qua đường ăn uống và các thực phẩm chức năng có nguồn gốc từ tự nhiên để bé dễ hấp thụ.
Add comment