Dị ứng đạm sữa bò là tình trạng cơ thể trở nên rất nhạy cảm với đạm trong sữa bò, đây là loại dị ứng thực phẩm phổ biến. Phản ứng với đạm sữa bò còn có thể xuất hiện muộn với các triệu chứng lâm sàng không điển hình nên dễ bị bỏ qua hoặc nhầm lẫn với các bệnh khác (như bất dung nạp đường Lactose). Nếu không nhận biết và xử trí kịp thời, dị ứng đạm sữa bò sẽ gây ra phản ứng nguy hiểm với trẻ.

Dị ứng đạm sữa bò là gì?

Dị ứng đạm sữa bò là phản ứng miễn dịch của cơ thể trẻ với thành phần protein trong sữa bò. Cụ thể, đây là “phản ứng sai sót” của hệ miễn dịch trong cơ thể trẻ khi cho rằng đạm trong sữa bò là thành phần có hại (chủ yếu là đạm Whey và Casein), sau đó cơ thể sẽ sản xuất kháng thể miễn dịch IgE. Những kháng thể này di chuyển đến các tế bào giải phóng ra histamin và những chất trung gian gây dị ứng khác thường, dẫn đến tình trạng dị ứng đạm sữa bò.

Trong các loại dị ứng thức ăn mà trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ thường gặp, dị ứng đạm sữa bò có tỷ lệ mắc phải cao nhất, khoảng 2 – 7,5%.

Đây là hiện tượng dị ứng thực phẩm phổ biến nhất ở nhóm trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ vì sữa bò là loại thực phẩm có chứa đạm lạ đầu tiên mà nhóm trẻ này phải hấp thụ với một lượng lớn, nhất là những trẻ đã từng uống sữa bột trước đó. Những trẻ bị dị ứng đạm sữa bò nếu hấp thu lượng lớn thực phẩm này có thể có nhiều phản ứng nặng nguy hiểm.

Dị ứng đạm sữa bò thường xảy ra từ vài phút đến vài giờ sau khi trẻ sử dụng sữa hoặc các chế phẩm từ sữa và tình trạng này hầu hết sẽ chấm dứt trước khi trẻ lên 3 tuổi.

Nguyên nhân trẻ bị dị ứng đạm sữa bò

Nguyên nhân chính xác của tình trạng dị ứng đạm sữa bò ở trẻ em hiện nay vẫn chưa được xác định rõ ràng, nhưng theo nghiên cứu, dị ứng có tính di truyền nên trẻ em sẽ có nguy cơ cao bị dị ứng sữa nếu bố mẹ có tiền sử mắc bệnh dị ứng như sốt, ngứa hay dị ứng những loại thực phẩm.

Phản ứng dị ứng không chỉ xuất hiện sau khi trẻ trực tiếp uống sữa bò (sữa công thức), mà còn xảy ra trong trường hợp trẻ bú mẹ và mẹ uống sữa bò. Thành phần đạm sữa bò có trong sữa mẹ vẫn có thể gây dị ứng với trẻ sơ sinh.

Dấu hiệu nhận biết dị ứng đạm sữa bò

Tình trạng dị ứng đạm sữa bò có thể gây ra hàng loạt những triệu chứng khác nhau, với những mức độ nặng hay nhẹ khác nhau tùy vào bệnh và thời điểm. Dấu hiệu bé bị dị ứng đạm sữa bò thường xuất hiện trong khoảng 2 giờ hoặc sau 48 giờ kể từ lúc trẻ uống sữa bò.

Triệu chứng tức thời

• Khó thở
• Sưng môi, lưỡi, mặt
• Da phát ban, nổi mề đay, nổi mẩn đỏ, ngứa
• Chàm là biểu hiện của tình trạng viêm da dị ứng
• Nôn mửa sau khi bú sữa
• Dấu hiệu tiêu chảy.

Triệu chứng muộn

• Chàm, ngứa, mẩn đỏ
• Sổ mũi, ho kéo dài, thở khò khè
• Quấy khóc nhiều
• Đau quặn bụng
• Nôn mửa, trào ngược
• Táo bón
• Đi cầu nhiều lần, phân lỏng có máu.

Triệu chứng dị ứng đạm sữa bò biểu hiện ở nhiều cơ quan khác nhau. Đáng lo nhất là một số trường hợp gây sốc phản vệ – phản ứng nghiêm trọng có thể gây tử vong. Những trường hợp nhẹ hơn, tuy không ảnh hưởng đến tính mạng nhưng tác động đến hệ tiêu hóa, về lâu dài trẻ sẽ kém hấp thu, tiềm ẩn nguy cơ suy dinh dưỡng nếu không có nguồn dinh dưỡng khác thay thế kịp thời, làm ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể và sự phát triển của trẻ sau này.

Do vậy cha mẹ không nên chủ quan tự điều trị, cần đưa trẻ sớm tới cơ sở y tế để được chẩn đoán chính xác và can thiệp kịp thời.

Cách xử lý khi bị dị ứng đạm sữa bò

Nếu nghi ngờ trẻ đang có dấu hiệu dị ứng với sữa bò, mẹ hãy đưa con đi khám ngay. Khi nghi ngờ là dị ứng đạm sữa bò, bác sĩ sẽ khám và chỉ định làm test kiểm tra. Kết quả giúp chẩn đoán chính xác triệu chứng trẻ gặp phải là do dị ứng đạm sữa bò, dị ứng khác hay bệnh lý khác, từ đó có thể can thiệp điều trị hiệu quả.

Đối với trẻ bú mẹ hoàn toàn: Mẹ sẽ được bác sĩ tư vấn chế độ ăn loại bỏ đạm sữa bò (sữa đặc, sữa tươi, phô mai…), một số trường hợp còn kèm theo loại bỏ trứng và đậu nành. Đồng thời, mẹ cần bổ sung canxi và vitamin D khi thực hiện chế độ ăn này.

Đối với trẻ không được bú sữa mẹ: Trẻ nên dùng sữa công thức đạm sữa bò thủy phân hoặc sữa công thức amino acid để thay thế. Các sản phẩm này trên bao bì thường có ghi “Hypoallergenic formula” (công thức giảm dị ứng), “Extensively hydrolyzed formula” (công thức thủy phân tích cực/thủy phân toàn phần/thủy phân hoàn toàn), “Amino acid-based formula” (công thức acid amin).

Sữa công thức chứa đạm thủy phân tích cực chứa đủ hàm lượng DHA (17mg/100kcal) và ARA (34mg/100kcal) cần thiết cho sự phát triển của não bộ, thị lực và hệ miễn dịch của trẻ.

Lưu ý:

• Trẻ dị ứng đạm sữa bò cũng có thể dị ứng chéo với đạm sữa của các động vật khác như dê, cừu… hoặc dị ứng đạm đậu nành. Mẹ tuyệt đối không tự ý cho con sử dụng các loại sữa này khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
• Tình trạng dị ứng đạm sữa bò chỉ mang tính chất tạm thời và hầu hết sẽ khỏi khi trẻ từ 1 đến 4 tuổi. Khi trẻ được 1 tuổi hoặc tùy vào tình trạng của trẻ, có thể cân nhắc dùng lại các sản phẩm dinh dưỡng chứa đạm sữa bò nguyên vẹn. Nếu không thấy phản ứng nào xảy ra, trẻ có thể bắt đầu lại chế độ ăn bình thường với sữa bò và những chế phẩm từ sữa.
• Nếu trẻ chỉ mẫn cảm với sữa bò, mẹ có thể cho con dùng sữa dinh dưỡng từ sữa dê thay thế.

Cách để phòng ngừa dị ứng đạm sữa bò ở trẻ là nuôi con bằng sữa mẹ. Sữa mẹ có đầy đủ chất dinh dưỡng và bảo vệ trẻ khỏi nguy cơ bị dị ứng thức ăn. Ngoài ra sữa mẹ còn có những thành phần bảo vệ cho hệ tiêu hóa còn non nớt của trẻ trước các chất lạ như đạm có nguồn gốc từ thực phẩm.