Suy dinh dưỡng là thuật ngữ để chỉ tình trạng thiếu hụt các chất dinh dưỡng cần thiết, hậu quả của việc cơ thể không nhận đủ chất dinh dưỡng là sự suy giảm hoạt động của các cơ quan.

Suy dinh dưỡng là gì?

Suy dinh dưỡng xảy ra khi một người không được cung cấp đầy đủ các dưỡng chất quan trọng cho cơ thể. Các dưỡng chất đó có thể là calo, protein, khoáng chất và các loại vitamin. Những người bị suy dinh dưỡng thường có thể chất thấp còi, nhẹ cân hơn so với người cùng giới, cùng tuổi khác dựa trên tiêu chuẩn trung bình.

Tình trạng suy dinh dưỡng có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm điều kiện y tế, kinh tế và các vấn đề về môi trường. Điều này đặc biệt cần lưu ý ở trẻ em, nhất là vào khoảng thời gian trẻ có nhu cầu dinh dưỡng cao từ 6 – 24 tháng tuổi.

Suy dinh dưỡng ở trẻ em thường gây chậm tăng trưởng và hạn chế khả năng hoạt động thể lực. Ở mức độ nặng hơn suy dinh dưỡng còn ảnh hưởng đến sự phát triển não bộ, trí thông minh, khả năng giao tiếp và tăng khả năng mắc nhiều bệnh tật cho trẻ. Đánh giá một trẻ suy dinh dưỡng dựa vào các chỉ số:

• Cân nặng theo tuổi
• Chiều cao theo tuổi
• Cân nặng theo chiều cao

Suy dinh dưỡng ở người lớn thường phổ biến ở người cao tuổi, hoặc người trưởng thành có các nguyên nhân làm hạn chế cung cấp thức ăn cho cơ thể như bị bệnh mãn tính, mắc chứng biếng ăn. Người lớn bị suy dinh dưỡng sẽ gây ra các biến chứng: hệ miễn dịch suy yếu, gia tăng khả năng mắc nhiều bệnh lý khác nhau, nhất là các bệnh lý lây nhiễm; hạn chế vận động, dễ té ngã; cần người chăm sóc.

Nguyên nhân gây suy dinh dưỡng

Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thì có khoảng 150 triệu trẻ em và 460 triệu người trưởng thành bị suy dinh dưỡng. Nguyên nhân gây suy dinh dưỡng có thể là do:

• Mất an ninh lương thực, giá cả thực phẩm quá đắt đỏ: thường xuất hiện ở các quốc gia kém phát triển, điều kiện kinh tế khó khăn, nạn đói kéo dài, chiến tranh,… khiến người dân không được tiếp cận với nguồn lương thực một cách đầy đủ.
• Khả năng hấp thu dưỡng chất kém, gặp phải các vấn đề về tiêu hóa: ví dụ như mắc các bệnh như bệnh Celiac, bệnh Crohn, hại khuẩn phát triển lấn át lợi khuẩn trong đường ruột, bị bệnh về dạ dày, tiêu hóa thức ăn kém, giun sán phát triển,… là những yếu tố góp phần dẫn đến suy dinh dưỡng.
• Rối loạn sức khỏe tâm thần: bệnh thần kinh, trầm cảm,… cũng ảnh hưởng đến vấn đề ăn uống của người bệnh.
• Lạm dụng rượu, chất kích thích: việc hấp thụ calo, protein và các dưỡng chất khác sẽ bị cản trở bởi rượu khi cơ thể dung nạp quá nhiều loại đồ uống này.
• Đối với trẻ em, suy dinh dưỡng có thể là do trẻ không được ăn đủ sữa mẹ, sức đề kháng yếu, dùng nhiều thuốc kháng sinh, mắc các bệnh lý đường ruột, hệ hô hấp, biếng ăn tâm lý lâu ngày,…

Trẻ hay mệt mỏi, kém vận động

Dấu hiệu nhận biết

Các triệu chứng thường gặp của bệnh suy dinh dưỡng là:

• Da, tóc khô
• Mắt trũng sâu, má hóp
• Mệt mỏi, kém vận động
• Dễ cáu gắt, tâm trạng thất thường, khó tập trung, lo âu, thậm chí là trầm cảm
• Mất chất béo (mô mỡ)
• Khó thở, dễ dẫn đến mắc suy hô hấp
• Phiền muộn
• Có thể có nguy cơ biến chứng sau phẫu thuật
• Nguy cơ cao bị giảm thân nhiệt – nhiệt độ cơ thể giảm bất thường
• Giảm một số loại tế bào máu trắng. Do đó, hệ thống miễn dịch bị suy yếu, tăng nguy cơ nhiễm trùng
• Nhạy cảm hơn với thời tiết lạnh
• Lâu lành các vết thương
• Lâu phục hồi do nhiễm trùng và các bệnh khác
• Giảm ham muốn tình dục
• Gặp vấn đề về khả năng sinh sản
• Giảm khối lượng cơ bắp, mô
• Mệt mỏi, cáu gắt, hoặc thờ ơ.

Việc thiếu hụt vi chất gây suy dinh dưỡng còn khiến bệnh nhân có những biểu hiện khác nhau, cụ thể là:

• Thiếu vitamin A: gây bệnh quáng gà, khô mắt, thị lực giảm và dễ bị nhiễm trùng.
• Thiếu kẽm: còi cọc, chán ăn, rụng tóc, vết thương chậm lành, có thể bị tiêu chảy.
• Thiếu sắt: gây thiếu máu, ảnh hưởng đến hoạt động của não bộ, rối loạn thân nhiệt và làm tăng nguy cơ mắc phải các bệnh lý ở dạ dày.
• Thiếu iot: làm giảm khả năng sản xuất hormone tuyến giáp, tác động trực tiếp đến việc phát triển và tăng trưởng thể chất của cơ thể.

Giảm khối lượng cơ bắp, mô

Tác động của suy dinh dưỡng đối với sức khỏe

Thể trạng người suy dinh dưỡng khiến bệnh nhân rất dễ mắc phải các bệnh nhiễm trùng về đường hô hấp và đường ruột. Đáng quan ngại nhất là việc trẻ suy dinh dưỡng dễ dẫn đến phát triển chậm cả về thể chất lẫn tinh thần. Suy dinh dưỡng khiến ảnh hưởng đến sự phát triển của các cơ quan khác, thứ nhất là hệ cơ xương, chiều cao và tầm vóc của trẻ có thể bị hạn chế. Thứ hai là trí não kém phát triển, chậm chạp, giảm tư duy, tiếp thu, giao tiếp xã hội kém và khả năng làm việc thấp hơn khi trưởng thành.

Thông thường suy dinh dưỡng thường đi kèm với tình trạng thiếu các vi chất dinh dưỡng khác, dù có hay không có biểu hiện lâm sàng như thiếu vitamin A, acid folic, sắt… với các mức độ thay đổi theo từng vùng địa phương khác nhau. Một số các vi chất dinh dưỡng trong số đó cũng đang được xem xét gây ra quá trình chậm lớn, chậm phát triển của cơ thể như iod, sắt và kẽm.

Biện pháp điều trị

Điều trị suy dinh dưỡng bao gồm điều trị triệu chứng và giải quyết nguyên nhân. Các bác sĩ sẽ xây dựng một kế hoạch điều trị và chăm sóc toàn diện với mục tiêu cung cấp đủ chất dinh dưỡng cho bệnh nhân và phục hồi sức khỏe.

• Chế độ ăn uống: bệnh nhân sẽ nhận được các lời khuyên về một chế độ ăn hợp lý, lành mạnh. Một chế độ ăn đúng phải đáp ứng được nhu cầu năng lượng của cơ thể từ đầy đủ các nhóm chất bao gồm protein, lipid, glucid, chất khoáng và vitamin.
• Lên kế hoạch chăm sóc: kế hoạch được lập ra với các mục tiêu và cách thức thực hiện tùy từng trường hợp cụ thể. Người bịsuy dinh dưỡng nặng hoặc không thể ăn nhai bằng đường miệng sẽ có chế độ ăn uống đặc biệt hơn. Nuôi ăn bằng ống sonde dạ dày được đặt qua miệng hoặc mũi và nuôi ăn bằng đường tĩnh mạch là hai cách hỗ trợ ăn uống nhân tạo đang được sử dụng.
• Theo dõi, đánh giá: người bệnh cần được giám sát thường xuyên, kiểm tra cân nặng và các chỉ số nhân trắc học để đánh giá hiệu quả điều trị. Nhờ đó, giúp xác định được thời điểm phù hợp chuyển từ hỗ trợ ăn uống nhân tạo sang ăn uống bình thường, giúp giảm gánh nặng chăm sóc các bệnh nhân suy dinh dưỡng nặng.

Nếu không bổ sung được bằng cách ăn uống thông thường có thể cân nhắc sử dụng thực phẩm chức năng, sữa dinh dưỡng hoặc thuốc uống. Bạn có thể tham khảo các dòng sữa dinh dưỡng chuyên biệt tại đây: Sữa dinh dưỡng

Hãy để việc ăn uống trở thành thú vui, mời người thân đến nhà cùng ăn. Khuyến khích người thân đi ăn cùng người khác. Nếu gặp các vấn đề về tâm lý, hãy gặp bác sĩ để được hướng dẫn khắc phục các tình trạng rối loạn ăn uống hay rối loạn tâm thần có ảnh hưởng đến thói quen ăn uống