Sữa mẹ không chỉ là nguồn dưỡng chất quan trọng cho sự phát triển của trẻ mà còn được xem như một loại vaccine tự nhiên để bảo vệ trẻ khỏi bệnh tật và nhiễm trùng. Vậy các chất dinh dưỡng có trong sữa mẹ bao gồm những thành phần dinh dưỡng nào?

Thành phần chất dinh dưỡng có trong sữa mẹ

Sữa mẹ và đặc biệt là sữa non có chứa những chất dinh dưỡng thiết yếu đối với sự phát triển của trẻ. Theo nghiên cứu, lượng chất đạm trong sữa non cao gấp 10 lần trong sữa mẹ bình thường. Ngoài ra, trong sữa non có chứa thành phần quan trọng khác như vitamin, khoáng chất, enzyme, axit amin… Các kháng thể trong sữa non có khả năng diệt vi khuẩn, virus độc hại và điều hòa hệ miễn dịch giúp cơ thể trẻ sơ sinh chống lại bệnh tật, phát triển và khỏe mạnh.

Chất béo (lipid)

Chất béo là thành phần quan trọng và chủ yếu nhất trong sữa mẹ. Chất béo trong sữ mẹ cung cấp 50% năng lượng hàng ngày cho bé. Chất béo trong sữa mẹ chủ yếu là Triglyceride và các acid béo dài : AA và DHA giúp sự phát triển võng mạc, bộ não, các mô thần kinh và hệ miễn dịch của bé hoàn thiện. MHO cũng làm một loại acid béo ngắn trong sữa mẹ có tính năng đẩy chất thải và vi khuẩn ra khỏi ruột của bé, giống như tác dụng của chất xơ (trong sữa mẹ không có chất xơ). Do đó, bé bú mẹ hoàn toàn không bị táo bón hay tiêu chảy dù bé đi nhiều lần 2 ngày hay nhiều ngày 1 lần phân vẫn mêm, vàng không bị vón cục.

Chất béo còn là dung môi để giúp hấp thụ một số vitamin quan trọng.

Chất đạm (Protein)

Ngoài chất béo thì protein là một thành phần sữa mẹ không thể bỏ qua. Chất đạm cung cấp amino-acid cho bé, giúp tăng trưởng cơ và xương, tạo kháng thể, làm dung môi cho hormone, tạo các men cần thiết. Chất đạm bao gồm: WHEY protein và CASIEN protein.

WHEY protein: chiếm 60% (a-lactalbumin, lysozyne, lactoferrin, immunoglobulin …). Bên cạnh chức năng dinh dưỡng, whey protein với các thành phần trên có chức năng bảo vệ, đào thải chất dư thừa, cặn bã, các chất độc, tế bào lạ ra ngoài cơ thể. Whey protein sữa mẹ ở dạng lỏng giúp trẻ tiêu hóa và hấp dụ thễ dàng trong ruột giúp hoàn chỉnh niêm mạc ruột, tạo kháng thể …

CASIEN protein: chiếm 40% trong sữa, có chức năng chính là đạm dinh dưỡng, kết tủa trong ruột dạng mềm như đậu phụ dễ tiêu hóa hấp thụ.

Chất bột đường (Cacbohydrat)

Disaccharide Lactose còn gọi là đường Lactose là thành phần chính trong sữa mẹ, cung cấp 40% năng lượng cần thiết cho sự tặng trưởng, phát triển của bé. Lactose và Oligosaccharide được xem là 2 cacbohydrat quan trọng và chủ yếu nhất của sữa mẹ. Tác dụng chính của chúng là hỗ trợ sự phát triển của não bộ, đồng thời giúp trẻ có được một hệ đường ruột khỏe mạnh, tiêu hóa và hấp thu dinh dưỡng tốt.

Kháng thể (thụ động)

Thành phần của sữa mẹ là yếu tố chính giúp trẻ khỏe mạnh và chống lại các tác nhân gây bệnh từ môi trường bên ngoài. Mỗi cữ bú có hàng triệu bạch cầu sống từ sữa mẹ và các globulin miễn dịch được đi vào cơ thể của trẻ. Khi bé bị các y vi khuẩn tấn công, các chất này sẽ đóng vai trò bảo vệ trẻ lớn lên khỏe mạnh.

Vitamin và khoáng chất

Sữa mẹ có chứa nhiều sắt, canxi và selen, tất cả đều dễ hấp thu. Chúng không chỉ cho trẻ một bộ xương và răng chắc khỏe, một hệ miễn dịch khỏe mạnh mà còn đem lại lợi ích rất nhiều cho sự phát triển trí não.

Men và hormone

Sữa mẹ bao gồm men tiêu hóa lipase, amylase, hormone prolactin, thyroid, oxytocin có vai trò tăng sức khỏe của đường ruột, cân bằng sinh hóa.

Các loại men và hormone này có ảnh hưởng đến mùi vị của sữa mẹ, khi mẹ thay đổi khẩu phần ăn uống chúng sẽ thay đổi theo. Vì vậy chúng giúp bé dần dần làm quen với những thực phẩm khác nhau trong cuộc sống.

Nước

Sữa mẹ được tạo thành từ khoảng 90% là nước. Cơ thể con người phụ thuộc vào nước để hoạt động. Nước có chức năng duy trì hydrat hóa, giúp điều chỉnh nhiệt độ cơ thể, bôi trơn các khớp và bảo vệ các cơ quan. May mắn thay, chỉ riêng sữa mẹ đã cung cấp tất cả lượng nước cần thiết cho trẻ nhỏ để phát triển.

Mùi vị của sữa mẹ

Vị của sữa mẹ

Sữa mẹ khác hoàn toàn với sữa bò, sữa dê hay bất kỳ loại sữa công thức nào khác nên không thể đánh giá và so sánh sữa mẹ với các loại sữa này.

Bình thường sữa mẹ sẽ có mùi thơm nhẹ đặc trưng, vị ngọt nhạt, không quá mặn hay quá ngọt. Trên thực tế, tùy cơ địa mỗi người phụ nữ, chế độ ăn uống từng người trong thời gian nuôi con bằng sữa mẹ mà vị của sữa mẹ cũng sẽ khác nhau. Ngoài ra, mùi vị sữa mẹ cũng sẽ bị biến đổi thành tanh, nồng, chua hơn lúc ban đầu nếu vắt sữa mẹ và bảo quản sữa mẹ trong môi trường bên ngoài.

Yếu tố ảnh hưởng tới vị của sữa mẹ

Vị sữa tiết ra sẽ khác nhau ở mỗi người phụ nữ do sự khác nhau trong thực đơn ăn uống. Hương thơm và mùi vị nguyên bản của sữa mẹ sẽ bị ảnh hưởng trực tiếp bởi những loại thực phẩm dưới đây:

• Gia vị nồng như tỏi, ớt, tiêu: có mùi hôi nồng làm vị của sữa mẹ thay đổi
• Thực phẩm đóng hộp và chế biến sẵn: sữa mẹ sẽ có vị mặn do hàm lượng natri cao trong các loại thức ăn này.
• Chuối, ngũ cốc, trái cây: mùi vị sữa mẹ sẽ thơm ngon hơn, lượng sữa cũng dồi dào hơn nếu mẹ ăn nhiều trái cây, ngũ cốc.

Cơ địa của từng phụ nữ cũng trở thành nguyên nhân làm cho mùi vị sữa mẹ khác nhau, chẳng hạn như:

• Enzyme tiêu hóa lipase: nếu lượng chất này có nhiều trong cơ thể mẹ sẽ khiến sữa sau khi vắt ra ngoài có vị như xà phòng.
• Lactose: khi mẹ được bồi bổ đủ chất thì nồng độ lactose trong máu cao, làm cho sữa mẹ có vị ngọt.

Sữa mẹ có bị thiu không?

Sữa mẹ bị thiu, chua khi vắt sữa ra để quá lâu hoặc không bảo quản sữa đúng cách. Sữa mẹ bị hư hỏng, quá hạn thì tuyệt đối không cho trẻ bú nữa.

Cho trẻ uống sữa mẹ trong 6 tháng đầu đời

Sữa mẹ có màu gì?

Sữa non

Sữa non bắt đầu được tạo ra từ tam cá nguyệt thứ ba của thai kỳ và được tiết ra trong 40 giờ đầu sau sinh. Sữa non chứa nhiều protein và các kháng thể vô cùng cần thiết cho bé. Bú sữa non ngay khi chào đời giúp bé được tiếp nhận lượng protein dồi dào và hoàn thiện sức đề kháng, chống lại một số bệnh nguy hiểm, đặc biệt là giúp giảm nguy cơ tiêu chảy sơ sinh.

Thành phần sữa non chủ yếu chứa protein, vì vậy nó có vị hơi mặn và vị ngậy đặc trưng, thường có màu vàng nhạt, vàng đục hoặc cam do trong sữa có nhiều beta-carotene.

Số lượng sữa non rất ít nhưng lại cực kỳ bổ dưỡng, chứa nhiều kháng thể, nhiều tế bào miễn nhiễm, lợi khuẩn và ít mỡ.

Sữa chuyển tiếp

Sữa chuyển tiếp được tiết ra sau 5 – 14 ngày sau khi sinh, ngay khi sữa non hết và trước khi sữa trưởng thành bắt đầu hình thành. Màu sữa mẹ sẽ chuyển từ màu vàng của sữa non sang màu trắng của sữa chuyển tiếp.

Sữa chuyển tiếp có thành phần dinh dưỡng giống sữa trưởng thành và số lượng sữa nhiều hơn.

Sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành xuất hiện khoảng 2 tuần sau khi sinh, có thành phần chứa khoảng một nửa các protein trong sữa non và nhiều chất béo hơn sữa non.

Màu sắc của sữa trưởng thành sẽ được chia theo:

• Sữa đầu: trong mỗi lần trẻ bú, đây là lượng sữa đầu tiên chảy ra, kết cấu lỏng, ít chất béo, có màu xanh nhạt, xanh non hoặc ngả sang màu trắng trong.
• Sữa cuối: hàm lượng chất béo trong sữa sẽ tăng lên khi mẹ tiếp tục cho trẻ bú, màu sữa sẽ đậm dần lên và chuyển thành trắng hoặc vàng đục.

Trên thực tế, sữa mẹ màu gì còn phụ thuộc vào các yếu tố khác nhau như thực phẩm dinh dưỡng, một số thảo dược, thực phẩm chức năng hay thuốc uống… Sữa trưởng thành trong 6 tháng đầu sau sinh sẽ có hàm lượng dinh dưỡng khác với sữa trưởng thành khi mẹ đã cho bé bú được 1 năm.

Bảo quản sữa mẹ như thế nào?

Việc bảo quản nóng sữa mẹ trong bình chỉ sử dụng được 1 thời gian ngắn. Nếu như các mẹ không có dự định cho trẻ dùng sữa ngay sau khi vắt thì nên dự trữ sữa trong tủ lạnh càng sớm càng tốt.

Thông thường, để ở nhiệt độ ngoài trời, nếu trời nắng, khoảng 37 độ C, sữa mẹ để bên ngoài 30 phút là bắt đầu có dấu hiệu chua. Những trẻ nhỏ dưới 6 tháng tuổi, uống phải loại sữa này sẽ bị tiêu chảy. Dù bạn có đậy nắp hay không đậy nắp thì 30 phút là thời gian đủ cho vi khuẩn phân hủy và lên men.

Nếu nhiệt độ thấp hơn, hanh khô hơn, thời gian bạn để bên ngoài có thể đạt đến 1 giờ đồng hồ. Ví dụ nhiệt độ ngoài trời mát 25 độ C thì 1 giờ có thể an toàn. Nhưng từ 1h trở ra, sữa không còn an toàn nữa.

Sữa sẽ bắt đầu hư hỏng, có mùi chua, bị lên men và bất cứ đứa trẻ nào uống phải đều bị tiêu chảy nếu để sữa bên ngoài từ 4 giờ đồng hồ trở lên. Vì vậy, trong mọi trường hợp, bạn tuyệt đối không để sữa bên ngoài lâu hơn 4 giờ đồng hồ.

Bảo quản sữa trong tủ lạnh

Dự trữ sữa mẹ trong ngăn đá thời gian tối đa có thể lên tới 3 tháng (phụ thuộc vào nhiệt độ trong ngăn đá và tần suất đóng – mở cửa tủ) và 6 tháng nếu ở trong máy ướp lạnh. Không nên bảo quản ở cánh cửa tủ lạnh vì nhiệt độ thường không chính xác.

Khi muốn đưa sữa lên ngăn đá, bạn nên đặt sữa trong ngăn mát trước rồi chuyển lên ngăn đá. Tương tự, khi muốn rã đông thì các mẹ nên mang sữa từ ngăn đá xuống ngăn mát khoảng ít hơn 24 tiếng trước khi mang sữa ra bên ngoài.

Tuy nhiên, bạn không nên bảo quản sữa mẹ quá lâu mà nên cho bé dùng sớm nhất có thể.

Nên bảo quản sữa đúng cách

Nuôi con bằng sữa mẹ trong bao lâu?

Đối với những người lần đầu làm mẹ, khi tìm hiểu về sữa mẹ chắc hẳn sẽ thắc mắc nên nuôi con bằng sữa mẹ đến khi nào? Cho trẻ bú bao lâu thì cai sữa?…

Các chuyên gia cho biết các mẹ nên cho trẻ bú tối thiểu 1 năm hoặc lâu hơn nếu cả mẹ và trẻ đều muốn. Thời điểm cai sữa cho trẻ sẽ tùy thuộc vào mẹ, nếu mẹ cảm thấy trẻ đã sẵn sàng thì hãy bắt đầu cai sữa, ví dụ khi mẹ thấy trẻ không còn hứng thú với sữa mẹ (khi trẻ bắt đầu ăn dặm), trẻ hiếu động (1 – 3 tuổi) nên không thể ngồi yên bú sữa mẹ hoặc khi mẹ đã hết thời gian nghỉ thai sản chuẩn bị đi làm…

Những lợi ích khi nuôi con bằng sữa mẹ

Khi cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, trẻ sẽ được tăng cường kháng thể, nâng cao sức đề kháng, giảm nguy cơ mắc các bệnh ngoài da, hen suyễn, béo phì… Sữa mẹ còn có vai trò giúp trẻ phát triển hệ miễn dịch tự nhiên bằng cách tạo điều kiện cho các vi khuẩn có lợi trong đường ruột phát triển, giúp diệt trừ các vi khuẩn có hại từ đó đẩy lùi nguy cơ nhiễm trùng và bệnh tật…Trẻ nuôi bằng sữa mẹ có chỉ số thông minh cao hơn.

Lợi ích của nuôi con bằng sữa mẹ kéo dài vượt qua thời kỳ cai sữa. Sữa mẹ còn có tác dụng phòng ngừa những bệnh chuyển hóa tim mạch như béo phì, cao huyết áp, lipid máu cao và bệnh tiểu đường loại 2.

Bên cạnh đó, cho con bú trong những tháng đầu đời là thời khắc thiêng liêng giúp bạn và bé gần nhau hơn. Điều này đem lại tình mẫu tử gắn bó thiêng liêng cho cả bạn và bé.